खेळते भांडवल कर्जाचे प्रकार आणि गरजेची माहिती
अकलूज वैभव न्यूज नेटवर्क/वृत्त एकसत्ता न्यूज
संग्राहक : आकाश भाग्यवंत नायकुडे
मुंबई दिनांक 01/10/ 2024 : खेळते भांडवल म्हणजे व्यवसायाच्या रोजच्या खर्चांसाठी लागणारे भांडवल. हे भांडवल व्यवसायाच्या कार्यक्षमता आणि चालू ऑपरेशन्सची पूर्तता करण्यासाठी वापरले जाते. खेळते भांडवलासाठी बँका आणि बिगर बँकिंग वित्तीय सेवा कंपन्या (NBFCs) विविध प्रकारचे कर्ज उपलब्ध करून देतात.
*खेळते भांडवलाचे प्रकार:
1.Permanent Working Capital (स्थायी खेळते भांडवल
हे भांडवल कायमस्वरूपी व्यवसायाच्या दैनंदिन कामांसाठी आवश्यक असते. व्यवसायाच्या सुरुवातीपासून शेवटपर्यंत स्थिर ठेवण्याचे काम हे भांडवल करते.
2.Gross आणि Net Working Capital (ग्रॉस आणि नेट खेळते भांडवल):
ग्रॉस खेळते भांडवल म्हणजे एकूण चालू मालमत्ता (current assets) तर नेट खेळते भांडवल म्हणजे चालू मालमत्तेतील चालू दायित्वे वजा करून मिळालेली रक्कम.
3.Temporary Working Capital (तात्पुरते खेळते भांडवल):
व्यवसायाच्या हंगामी किंवा अपारंपरिक परिस्थितींमध्ये लागणारे खेळते भांडवल तात्पुरते खेळते भांडवल म्हणून ओळखले जाते.
4.Negative Working Capital (निगेटिव्ह खेळते भांडवल):
जेव्हा एखाद्या व्यवसायाच्या चालू दायित्वांचा (current liabilities) आकडा चालू मालमत्तेपेक्षा जास्त असतो, तेव्हा निगेटिव्ह खेळते भांडवल तयार होते.
5.Reserve Working Capital (रिझर्व खेळते भांडवल):
व्यवसायात संभाव्य जोखीमांचा विचार करून राखून ठेवलेले खेळते भांडवल.
6.Regular Working Capital (नियमित खेळते भांडवल):
व्यवसायाच्या सामान्य कार्यासाठी नियमितपणे वापरले जाणारे खेळते भांडवल. हे दीर्घकालीन व्यवस्थापनासाठी असते.
7.Seasonal Working Capital (हंगामी खेळते भांडवल):
काही व्यवसायांना हंगामी मागणीमुळे जास्त खेळते भांडवल लागते. हंगामी खेळते भांडवल हे अशा परिस्थितीत वापरले जाते.
8.Special Working Capital (विशेष खेळते भांडवल):
विशेष परिस्थितींमध्ये जसे की मोठ्या प्रमाणात ऑर्डर्स आल्यावर किंवा नवनवीन प्रकल्प सुरु करताना लागणारे खेळते भांडवल विशेष खेळते भांडवल म्हणून ओळखले जाते.
*बँका आणि बिगर बँकिंग वित्तीय सेवा कंपन्या (NBFCs) यांचे योगदान:
खेळते भांडवल कर्ज देण्यासाठी बँका आणि NBFCs विविध योजनांद्वारे कर्जपुरवठा करतात. ह्या कर्जांच्या दरात आणि अटींमध्ये काही फरक असू शकतो.
*बँकांचे खेळते भांडवल कर्ज:
साधारणतः बँका त्यांच्या ग्राहकांना कमी व्याजदराने खेळते भांडवल कर्ज देतात. पण त्यासाठी पगार पत्र, आयटीआर, सीए सर्टिफिकेट, बॅलन्स शीट, प्रॉजेक्ट रिपोर्ट इत्यादी कागदपत्रांची आवश्यकता असते.
*NBFCs द्वारे खेळते भांडवल कर्ज:
NBFCs लवचिक कर्जाची योजना देतात, जरी त्यांचे व्याजदर थोडे अधिक असतात. ह्या संस्थांमध्ये दस्तऐवजीकरण सोपे असते आणि काही ठिकाणी त्वरित कर्ज वितरण केले जाते.
*खेळते भांडवल कर्जाचे प्रकार:
खेळते भांडवल कर्जाचे मुख्यत: दोन प्रकार असतात:
*कॅश क्रेडिट (Cash Credit):
हा एक ओव्हरड्राफ्ट प्रकार आहे, ज्यामध्ये व्यवसाय आपल्या विद्यमान बॅंक खात्यावर आधारित ठराविक मर्यादेपर्यंत पैसे काढू शकतो.
*टर्म लोन (Term Loan):
खेळते भांडवलासाठी घेतलेले लोन जे ठराविक कालावधीसाठी असते. हे कर्ज मासिक हप्त्यांमध्ये परत करणे अपेक्षित असते.
*आवश्यक कागदपत्रे:
1. आधार कार्ड, पॅन कार्ड, ओळख आणि पत्त्याचे प्रमाणपत्र.
2. व्यवसायाचे नोंदणी प्रमाणपत्र.
3. मागील ३ वर्षांचे आयटीआर आणि बॅलन्स शीट.
4. बँक स्टेटमेंट (मागील ६ महिने).
5. व्यावसायिक कर्जासाठी प्रॉजेक्ट रिपोर्ट किंवा व्यवसाय योजना.
खेळते भांडवल कर्ज व्यवसायासाठी अत्यंत आवश्यक साधन आहे. याचा योग्य वापर करून व्यवसायाच्या आर्थिक स्थिरतेची आणि वाढीची हमी मिळवता येते.
लेखक
नंदन पंढरीनाथ दाते,
Professional Financial Advisor, Financial Risk Advisor, Digital Transformation Consultant, BFSI
